Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa, Boeing ve Airbus’a verilen sübvansiyonlar için 17 yıllık bir ticaret savaşı yürütürken Çin, Boeing ve Airbus’ın havacılık düopolünü ele geçirmek için kendi ticari uçaklarına para akıttı. İki taraf, anlaşmazlığı askıya alan beş yıllık bir ateşkes imzalaması ile Çin, ABD ve Avrupa’dan ortak bir tehdit aldı.
ABD Başkanı Joe Biden Salı günü Brüksel’e yaptığı ziyarette şunu açıkça belirtti: “Washington ve Brüksel, Çin’in bu sektördeki Çin şirketlerine haksız avantaj sağlayan piyasa dışı uygulamalarına meydan okumak ve bunlara karşı koymak için birlikte çalışmalı” dedi.
Son dört yıldır, Çin devletine ait üretici Commercial Aircraft Corporation of China (COMAC), Airbus’ın A320 ve Boeing’in B737’sine potansiyel bir rakip olan 168 koltuklu, dar gövdeli C919 uçağının için test uçuşlarını gerçekleştirdi. COMAC, Çin Komünist Partisi’nin 100. yıldönümüne denk gelen bu yıl, Çin havacılık otoritelerinden Uçuşa Elverişlilik Sertifikası almayı umuyor.
Washington’daki Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi’nin kıdemli danışmanı Scott Kennedy’ye göre, COMAC devlet sübvansiyonlarından 49 milyar ila 72 milyar dolar arasında devlet sübvansiyonu aldı; bu, Airbus ve Boeing’in hükümetleri tarafından verilen yardımdan çok fazla.
Çin, geçen yıl koronavirüs salgınını diğerlerinden çok daha önce nispeten kontrol altına aldığından, Çin’in hava trafiği dünyanın başka yerlerine göre çok daha hızlı iyileşti. Boeing, Çin pazarının önümüzdeki 20 yıl içinde dünya toplamının beşte biri olan 9.360 uçağa ihtiyaç duyacağına inanıyor.
Çin, iki ölümcül kazadan sonra ABD’de 20 aylığına durdurulan Boeing 737 MAX uçağının uçuşuna henüz izin vermedi.
Diplomatik ve ticari araç
Çin şimdilik Airbus ve Boeing uçaklarına bağımlı kalırken, ülkede üretilenler ile kendi filosuna sahip olma emelleri açık.
Bir endüstri danışmanı olan AIR’de analist olan Michel Merluzeau, “Havacılık endüstrisi, hem bir büyüme aracı hem de dış pazarlarda çok kapsamlı bir dış politikaya sahip olmalarını sağlayan diplomatik ve ticari bir araçtır” dedi.
Agence France-Presse, “Çinliler bir uçak yapmak için teknolojik ve endüstriyel becerilere sahipler, buna hiç şüphe yok” dedi. “Çinliler hırslılar. Çok mantıklılar. Bunun zaman alacağını biliyorlar, 2025’ten itibaren Airbus ve Boeing’i almak istemiyorlar.”
İşin ilginç yanı, C919 uçağı ABD ve Avrupa yardımı ile inşa edildi, uçağın 82 tedarikçisinden sadece 14’ü Çinli.
Kanatlar ve gövde Çinli, ancak ülkedeki üreticiler henüz motor veya uçak elektronik ekipmanı yapma becerilerine sahip değil.
Aboulafia, “Sektörlerini iç ihtiyaçları karşılamaya hazırlıyorlar, belki kalitesiz ürünler olurdu ama en azından ulusal olurdu.” dedi. Uçak, ABD ve Avrupa uçaklarından daha ağırdır, bu da onu daha az yakıt verimli hale getirir ve bu nedenle kullanımı daha pahalı olacaktır.
İkili tekel Düopolden üçlü tekele
Şirket, çoğu Çin havayollarından olmak üzere 28 müşteriden 815 sipariş aldığını söylüyor ancak bunların çok azı onaylanmış. China Eastern Airlines, Mart ayında beş uçak için kesin sipariş veren ilk şirket oldu.
Beihang Üniversitesi havacılık bilimi ve mühendisliği okulunda profesör olan Huang Jun, C919’un oyunun kurallarını değiştirmeyeceğini söyledi. Ancak rakiplerinden daha ucuz olabilir ve ülkede faaliyet gösteren Airbus, Boeing ve COMAC ile Çin’de bir “ABC modeli” oluşturabilir.
Airbus İcra Kurulu Başkanı Guillaume Faury’ye göre COMAC “giderek iyi bir oyuncu olacak. Yani tek koridorlu uçaklar için on yılın sonunda muhtemelen bir düopolden bir üçlü ile büyüyeceğiz” dedi.