Tam 36 yıl önce 1986’da bugün, Hollanda yapımı Fokker 100, Fokker test pilotu Henk Themmen’in kaptanlığında, ikinci pilot Wim Huson ve uçuş mühendisi Wim Burgers ile ilk uçuşunu yaptı.
Test uçuşunun bir gün önce, 29 Kasım 1986’da yapılması gerekiyordu, ancak Amsterdam Schiphol Havalimanı yoğun bir sisle örtüldüğü için iptal edilmek zorunda kaldı. Ertesi gün sis hala ortalıktaydı, ancak öğleden sonra nihayet güneş göründü. İki saatlik uçuş testlerinin ardından uçak, otomatik iniş gerçekleştirdiği Schiphol’e güvenli bir şekilde indi.
Fokker F28’i temel alan Fokker 100, iki “Rolls-Royce Tay Turbofan” motoruyla çalışan uçağın uzatılmış bir versiyonuydu. 100 koltuklu pazara hitap etmek için üretilen Fokker 100, bölgesel havayollarını hedefleyen kısa ve orta mesafeli bir uçaktı. İşletme maliyeti, konfor seviyesi ve tasarıma dahil edilen otomatik iniş gibi teknoloji açısından Fokker 100, kendi türündeki diğer tüm uçakların çok ilerisindeydi.
Hollandalı uçak üreticisi, Fokker 100’ü tasarlarken, F27 Friendship ve F28 Fellowship sayesinde sektörde çok fazla deneyime sahipti. Önceki Fokker’larla ilgili sorun, çok küçük olmaları ve yalnızca küçük taşıyıcılara satılmalarıydı. Fokker, F28’den daha büyük olan 100’ün büyük havayollarına hitap edeceğini ve Avrupa dışında iyi satış yapacağını umuyordu.
Fokker’in Boeing ve Airbus ile rekabet eden küçük bir uçak üreticisi olduğu gerçeği göz önüne alındığında, Fokker 100’ün bu kadar iyi satması büyük bir başarıydı. Fokker, yeni jetine müşteri olan Swissair ve KLM ile yakın işbirliği içinde çalıştı. Swissair, olumsuz hava koşullarında güvenle görev yapabilecek bir uçak istediklerini açıkça belirtti. Bununla mücadele etmek için Fokker, uçağa otomatik iniş yeteneği dahil etti.
Hollanda ulusal bayrak taşıyıcısı KLM’in ayrıca, yolcu köprülü havalimanlarında kullanım için öne doğru açılan kapı da dahil olmak üzere özellikleri vardı. Orijinal Fokker F28 Fellowship tasarımında aşağı doğru açılan uçağa entegre merdivenli ön kapısı vardı. Fokker, daha küçük havaalanlarında faaliyet gösteren havayolları için Fokker 100’ler de bu entegre merdivenleri bir seçenek olarak tuttu.
Fokker, müşterileriyle yakın çalışarak pazarın taleplerini karşılamak için ideal bir ürün oluşturmayı başardı. Fokker 100, henüz çizim tahtasında iken her zamankinden daha fazla sipariş aldı.
American Airlines en büyük siparişi verdi
Swissair, 1988’de sekiz uçak teslimatıyla Fokker 100’ün lansman müşterisi oldu. Uçak için bir diğer önemli bir sipariş, 20 adet kesin ve 20 opsiyon isteyen USAir’den geldi.
Fokker, dünyanın en büyük havayollarından biri olan American Airlines’ın 75 uçaklık sipariş ve 75 uçaklık opsiyon verdiğinde üretim ve satışlarda başarılı olduğunu ispatladı. Fokker 100’ün diğer müşterileri arasında TAM Brasil, China Eastern, Air UK, Korean Airlines, Sempati Airlines of Indonesia ve Air Gabon yer aldı.
Uçak uzun yıllar havayollarında hizmette kaldı, ancak 2000’lerin başında ekonomik durgunluk vurduğunda, çoğu havayolu eskiyen uçaklarını yeni ve daha verimli uçaklarla değiştirmeye çalıştı. Uçağın 1986’dan 1997’ye kadar devam eden retimi sırasında, 283 adet Fokker 100 üretildi.
THY ve F28 Fellowship
Türk Hava Yolları 1973 yılında Fokker F28 Fellowship uçaklarından 5 adet satın aldı. 70 yolcu taşıyan bu uçaklar THY filosunda 10 yıl hizmet verdi. Kuyruk sol ve sağda İki adet Rolls&Royce Spey motorlarında Thrust Reverser, kanatlarında Slat bulunmuyordu. İnişlerde yavaşlamak için kuyrukta açılabilen Tail Speed Brake kullanılıyordu.
Fokker F28 uçakları THY’nın en talihsiz uçak tipidir. Bu talihsiz uçaklardan TC-JAO tescil isimli olanı 26 Ocak 1974 tarihinde İzmir Cuma Ovası havalimanından kalkışta düştü, uçaktaki 73 kişiden dördü ekip olmak üzere 66 kişi öldü.
İlk kazadan 1 yıl sonra, TC-JAP tescil isimli olanı 30 Ocak 1975 tarihinde İzmir’den gelişte İstanbul Atatürk havalimanına iniş öncesi Avcılar açıklarında Marmara denizine düştü, ekip ve yolcunun tamamı toplam 42 kişi öldü.
TC-JAT tescil isimli olanı 23 Aralık 1979 tarihinde Samsun’dan Ankara’ya gelirken Esenboğa yaklaşmada dağa çarparak düştü, ekip ve yolcu 45 kişiden 41 kişi öldü.
Bu talihsiz kazalardan sonra geriye kalan TC-JAR ve JAS tescil isimli iki F28, 1983 yılında uçuştan çekildiler ve satıldılar.
Erhan İnanç