Tanzimat dönemi edebiyatı, bu dönemin siyasi ve kültürel olaylarının sonucu ortaya çıkan bir edebi akımdır. Bu edebiyat akımının başlangıcı 1839 yılıdır. Batılı bir metodu ve öz bakımından milli yapıyı birleştirmeyi hedefleyen bir edebiyat dönemidir.
Tanzimat Dönemi Nedir?
Tanzimat dönemi, Osmanlı İmparatorluğu’nun 1839 ile 1876 arasındaki 37 yıllık dönemi kapsamaktadır. Tanzimat dönemi padişahları, Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz’dir. Bu dönemde yaşanan en önemli gelişme Tanzimat fermanı ve Islahat fermanıdır.
- ve 2. Dönem Tanzimat Edebiyatının Özellikleri
- Dönem Tanzimat Edebiyatının Özellikleri;
– Divan edebiyatını eleştirmelerine rağmen bu edebiyatın etkisinden kurtulamamışlardır.
– Vatan, millet, hak, adalet ve özgürlük kavramları ilk defa bu dönemde kullanılmaya başlandı.
– Batılı anlamda ilk eserler bu dönemde verilmeye başlanmıştır.
– Toplumu bilinçlendirmek için edebiyatı bir araç olarak görmüşlerdir.
– Dilin sadeleşmesi gerektiğini söylemişlerdir. Fakat bu konuda başarılı olunamamıştır.
– Roman, modern hikaye, tiyatro, gazete, eleştiri, anı bu dönemde kullanılmaya başlanılmıştır.
– Bu dönemin sanatçıları aynı zamanda devlet adamı sıfatını da taşırmışlardır.
– Klasizim, romantizmden etkilenilmiştir.
- Dönem Tanzimat Edebiyatının Özellikleri;
– Bireysel konulara dönülmüştür.
– Sanat, sanat içindir görüşü benimsenmiştir.
– Tiyatro eserleri, oynanmak için değil okumak için yazılmıştır.
– Realizm ve natüralizm baskın akımlar olarak göze çarpar.
– Birinci dönemde kullanılan Divan edebiyatı, nazım biçimleri bırakılmaya başlanmıştır.
– Şiirin konusu genişletilmiş, sanatçılar; güzel olan her şey şiirin konusu olabilir, anlayışını savunmuşlardır.
– Roman ve öykü tekniği gelişir. Birinci döneme göre daha nitelikli ürünler verilmeye başlanmıştır.
– Betimlemeler ilk döneme göre daha ölçülüdür.
– Realizm akımının etkisi ile gözleme önem verilmiş, olay ve kişiler daha gerçekçi bir anlayış ile anlatılmıştır.
– Tanzimatın ikinci döneminde eserler veren Muallim Naci, bu dönemde Divan edebiyatının tek savunucusu olmuştur.
Tanzimat Dönemi Edebiyatı Sanatçıları
Birinci dönem Tanzimat dönemi edebiyatı sanatçıları;
– Şinasi: Edebiyatımıza birçok yeniliğin yerleşmesini sağlamıştır. İlk makaleyi yazan sanatçıdır. Bu makale tarih sayfalarına geçen Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’dir. İlk özel gazeteyi çıkarmıştır. İlk özel gazete; Tercüman-ı Ahval’dir. Eserleri: Durub u Emsalı Osmaniyye ( Osmanlı Atasözleri Kitabı), Tercüme i Manzume (Çeviriler), Mümtehabat-ı Eşar (şiirleri), Divan-ı Şinasi, Tasvir-i Efkar.
– Namık Kemal: Vatan şairimizdir. Vatan, millet, özgürlük kelimelerini edebiyatta ilk kullanan kişidir.
İlk tarihi romanımız: Cezmi, ilk edebi romanımız ise İntibah’tır. Tiyatroları; Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Kara Bela.
– Ziya Paşa: İlk edebiyat tarihi taslağı sayılan Harabat eserini yazmıştır. Eserleri; Zafername, Harabat, Eş’ar-ı Ziya Defter-i Amal, Terkib-i Bent.
– Ahmet Mithat Efendi: Halk için roman geleneğini benimsemiştir. En üretken yazar olarak anılır. Yazı makinesi olarak da bilinir. Otuz altısı roman olmak üzere 200’e yakın eseri mevcuttur. Eserleri; Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Bey ve Rakım Efendi, Yeryüzünde Bir Melek, Henüz On Yedi Yaşında.
– Şemsettin Sami: Dönemin en büyük dil bilginlerinden biridir. 1850-1904 yılları arasında yaşamıştır. Taaşşuk-u Talat ve Fitnat adlı ilk romanı yazmıştır. Kamus u Türki adlı sözlüğü yazmıştır. Kamus u Fransevi ve Kamus-ı Alam’ı da kaleme almıştır.
İkinci Dönem Tanzimat Dönemi Edebiyatı Sanatçıları;
Recaizade Mahmut Ekrem: İlk realist roman olan Araba Sevdası’nı kalem almıştır. Tevfik Fikret’in akıl danıştığı bir kişidir. Tiyatroları; Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır ve Vuslat’tır. Zemzeme, Nağme-i Seher, Tefekkür, Yadigar-ı Sebap başlıca şiirleridir. Romanları arasında Muhsin Bey’de beğeni kazanmıştır.
Abdülhak Hamit Tarhan: Edebiyatımızın en bireysel şairlerindendir. Batılılaşma hareketinin asıl öncüsü olarak kabul edilir. Kendisine ” Şairi Azam ” lakabı verilmiştir. Makber, Ölü, Bunlar O’dur, Hacle, Garam, İlham-ı Vatan şiir kitaplarıdır.
Muallim Naci: Batılı şiirler yazmıştır. Dili ağır ama başarılıdır. Eserleri; Ateşpare, Füruzan, Şerare, Demdeme, Muallim, Islahat-ı Edebiye (sözlük).
Nabizade Nazım: İlk köy romanı olan Karabibik’i yazmıştır. Realizm ve natüralizmin öncülerindendir. İlk psikolojik roman denemesi olan Zehra’yı yazmıştır.