Sevgili okurlar,
28 Şubat günü, EasyJet Havayoluna ait EZY6980 nolu uçuşunda meydana gelen ve iki yolcunun kendi arasındaki şiddetli kavgası neticesinde yaralanma ve diğer yolcuların ciddi anlamda korkmaları ile sonuçlanan olayda, yolcular polise teslim edilmiştir. Bu olayın detaylarını aşağıdaki haber linkimizde bulabilirsiniz.
Bu yaşanan olay nedeniyle, eğitimini vermekte olduğum bu konuyla ilgili aşağıdaki yazıyı kaleme alma ihtiyacı hissettim. Bu konuda bilgili olmakta kesinlikle fayda var. Böyle bir olayın meydana gelmesi durumunda ve sonrasında öngörülemeyen bir şekilde bitebilir. Maddi ve manevi anlamda bir zarar oluşabilir.
Son on yılda, giderek artmakta olan havayolu ile yapılan yolcular, bu artan ile birlikte bazı yeni sorunların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Özellikle havalimanlarında artırılmış güvenlik önlemlerine rağmen, bazı yolcuların uçuş emniyeti ve güvenliğini tehlikeye sokabilmektedir.
Peki, kural dışı yolcu kime denir? Hangi tür eylemler veya durumlar kural dışı davranış olarak sayılmaktadır?
Öncelikle, kural dışı yolcuyu tanımlayacak olursak;
Bir havalimanında veya uçakta;
- Davranış kurallarına saygı göstermeyen,
- Havaalanı personelinin ya da
- Kabin ekibinin talimatlarına uymayan
- Havalimanı ya da hava aracında düzeni ve disiplini bozan yolculara Kural Dışı Yolcu
Kural dışı davranışlar nelerdir diye bakacak olursak, IATA bu konuda yapmış olduğu bir çalışma sonunda, aşağıdaki hareket ve davranışları kural dışı davranışlar olarak tanımlamaktadır.
IATA’ya Göre Kural Dışı Davranışlar Listesi:
- Yasadışı uyuşturucu/madde tüketimi
- Uçuş emniyetine dair talimatlara uymayı reddetmek
- Kabin Ekibi üyeleri ve / veya yolcularla sözlü çatışma
- Kabin Ekibi üyeleri ve / veya yolcularla fiziksel çatışma
- Kurala uymayan – işbirliği yapmayan yolcular
- Tehdit etmek
- Taciz / Cinsel taciz
- Diğer isyankar / asi davranışlar olarak tanımlanmaktadır.
Özellikle uçuşa kabul edilen yolcuların, uçak içerisinde yukarıda sayılan kural dışı davranışların meydana gelmesi durumunda, uçak kaptanı tarafından gerekli işlemler yapılabilir. Hukuksal olarak baktığımızda; Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından 1963 yılında üye devletler tarafından kabul edilen Tokyo Sözleşmesine göre; uçak veya hava araçlarında işlenen suçlar ve eylemlere ilişkin, Kaptanlara uçuş güvenliğini tehdit eden bu tür kural dışı yolculara karşı zor kullanma yetkisi vermiştir.
Ayrıca ülkemizin 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, 101 ve 102 nci maddelerine de aynı kapsamda yetkiler uçak kaptanına verilmiştir.
Kaptan Pilotun İdari Yetki Ve Sorumlulukları (2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu)
Madde 101 – Sorumlu kaptan pilot, hava aracında emniyet ve düzenin sağlanması için önlem almaya ve bu amaçla, yolculara, personele ve hava aracında bulunan diğer kişilere emir ve talimat vermeye ve gerektiğinde bunları hava aracından çıkarmaya yetkilidir.
Madde 102 – Ayrıca, kolluk görevlileri olaya el koyuncaya kadar kişileri gözaltında tutmaya, bizzat veya emrindeki diğer mürettebat ile birlikte yetkilidir.
Diğer taraftan, yolculuk için bilet satın almış yolcularda, bu işlem sırasında bir sözleşmeyi Kabul etmiş olmaktadırlar. Bu bilet sözleşmesine göre, yolcu ile havayolu firmasında arasında bir anlaşma yapılmış olmaktadır. Bu kapsamda havayolu firmasının yolcuyu taşıma yükümlülüğü bulunmaktadır. Aynı zamanda yolcuların da uçuşa başlarken ve bitinceye kadar, uçuş ile ilgili yapılacak tüm talimatlara uyma, uçuş emniyeti ve güvenliğini tehlikeye sokacak her türlü eylem ve davranıştan kaçınma yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu durum aynı kanunun 104 ncü maddesinde tanımlanmıştır.
Yolcunun Yükümlülükleri
Madde 104 –Yolcular, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ile bu Kanun hükümlerine; meydan otoritesi ve taşıyanın talimatına uymak zorunda olup, can ve mal güvenliğini ve yolculuğun disiplin ve intizamını bozacak her türlü eylem ve davranıştan kaçınmakla yükümlüdür.
Uçaklarda meydana gelen bu tür kural dışı davranışlar, uçuş emniyetini tehlikeye sokan durumlar, havayolu tarafından SHGM’ne bildirilmekte ve bu yolculara ilgili kanun ve talimatlar çerçevesinde para cezası veya ağır durumlarda mahkeme kararına göre cezalar verilmektedir.
Uçuş sırasında meydana gelen bu tür kural dışı olay ve davranışlar neticesinde, Kaptan uçuşa devam etmeyip en yakın meydana inmesi durumunda ise, ortaya çıkacak tüm masraflar ilgili yolcudan mahkeme yoluyla talep edilmektedir.
Bu kapsamda, Avrupa Birliği bölgesinde EASA tarafından bir kamu aydınlatma bilgilendirmesi başlatılmış olup, bu konuda bilgilendirici bir video hazırlanmıştır. Bu konudaki slogan #notonmyflight olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu kapsamda, bu tür kural dışı yolcuları “Sıfır Tolerans” gösterileceği açık ve net olarak ifade edilmektedir.
Video Linki: https://www.easa.europa.eu/notonmyflight?sc=intoxicated
Yazar: İdris Elmas – Sivil Havacılık Emniyet ve Güvenlik Uzmanı