Türkiye’de ekonomik kriz sadece vatandaşı değil devlet bütçesini de etkiliyor. Hal böyle olunca vergiler artıyor, tüketim beklendiği kadar artmayınca vergi gelirleri de yükselmiyor ve hükümet yeni vergiler icat ediyor.
Son dönemde Dijital Hizmet Vergisi, Değerli Konut Vergisi gibi kamu oyunda sıkça tartışılan vergilerin arka planında devlet bütçesindeki devasa açık var. İhtiyat akçesi, imar affı ve bedelli askerlik gibi tek seferlik gelirler de bütçe gelirlerini istendiği seviyeye çıkarmıyor. Yurt dışı çıkış harcına yapılan astronomik zam da bütçe gelirlerine deva olacak gibi değil.
Hal böyle olunca devlet tasarruf yapmak için vatandaşlara sunduğu sosyal hakları geri alıyor. Örneğin bugün 65 yaş üstü vatandaşların ücretsiz olarak toplu taşıma kullanma haklarının kısılması gündemde. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ücretsiz taşınan yaşlı vatandaşlar için belediyelere bir ödeme yapıyordu. Belli ki artık bu ödemede sorunlar ortaya çıkıyor. Hükümet bir yandan gittiği tasarruf önlemlerinde sosyal hakları kısarken son dönemlerde atılan geri adımlar da dikkat çekiyor.
YEMEKHANE ZAMMI
Örneğin İstanbul Üniversitesi öğrencileri için 1.5 TL olan yemek ücretinin ikinci yemekte 17.5 TL’ye çıkması büyük protestolara neden olmuştu. Üniversite öğrencisi Sibel Ünli’nin intiharı öncesinde “Yemekhane kartımda para kalmamış sadece bir liram var” paylaşımında bulunması Türkiye’yi yasa boğmuştu. Ardından yemekhane zammı geri alındı.
DEĞERLİ KONUT VERGİSİ
Değerli Konut Vergisi taslağı geçen yılın son çeyreğinde ortaya çıktığından beri tartışmalar bir an olsun azalmadı. Babadan kalma evde oturan vatandaş bir anda ödeyemeyeceği astronomik rakamlarla karşılaştı. Eve biçilecek değerin belediyedeki değer üzerinden değil Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılacak olması da mağduriyetleri katlıyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın müdahalesi ise Değerli Konut Vergisi düzenlemesinde de büyük ölçüde geri adım atıldı. Değeri 5 milyon TL’ye kadar olan evler için Değerli Konut Vergisi alınmayacak. Bu rakamın üzerindeki evlerden ise aşan kısmı için binde 3, 6, ve 10’luk vergi alınacak. Cumhurbaşkanına, yeniden değerleme oran artışında yetki verildi. Daha önceden bütçeye 2 milyar TL’den fazla gelir kaydedecek bu vergiden atılan geri adımla gelir yaklaşık 200 milyon TL’ye indirildi. Yine de daha önce olmayan bir vergi hayatımıza girmiş oldu.
GSS SÜRESİ UZADI
2020’ye girmeye sayılı günler kala yapılan açıklamalarda Genel Sağlık Sigortası borcu bulunan vatandaşların sağlık hizmetlerinden artık faydalanamayacakları bildirilmişti. Bu kapsamda 5 milyona yakın vatandaşın devlet hastanelerinden faydalanma imkanı bitiyordu. Oluşan tepkiler üzerine hükümet bu süreyi uzattı. Böylece bir yıl daha vatandaş GSS borcu olsa bile ücretsiz olarak sağlık hizmetlerinden faydalanabilecek.