Covid 19’un Uluslararası Sivil Havacılık Sektörüne Etkisi (Bölüm 1)
Uluslararası havayolu taşımacılığı tüm dünyada 65.5 milyon kişiye istihdam sağlayan ve dünya ekonomisine 2.7. trilyon Dolar katkı sağlayan bir sektör. Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI)’nin raporuna göre sadece 2019 yılında havaalanlarındaki toplam yolcu sayısı 9.1 milyar. Maalesef tüm dünyanın gündemi haline gelmiş olan pandemi her sektörü olduğu gibi havacılık sektörünü de etkiledi. Peki küresel olarak havacılığa etkisi nedir ve krizden çıkmak için neler yapıldı, yeni normalde bizi neler bekliyor?
Çin’de virüsün ilk kez ortaya çıkmasını takiben 24 Ocak 2020’de uluslararası sivil havacılık örgütü bir bülten yayınladı. Şikago Konvansiyonunun ilgili ekleri uyarınca yapılması gerekenler, hastalığın o tarih itibarıyla tespit edilen semptomları gibi konularda bu bültende bilgi yer aldı. Dünya Sağlık Örgütü(WHO)’nün o tarih itibarıyla seyahat kısıtlaması önermediği belirtildi.
Bültende ayrıca CAPSCA adı verilen ICAO, WHO, Birleşmiş Milletler Turizm Örgütü, IATA, Uluslararası Havalimanları Konseyi tarafından oluşturulmuş Ebola, Sars ve Covid 19 gibi salgın ve sair sağlık probleminin havacılık sektörüne etki etmesine engellemek amacıyla kurulmuş olan ve gönüllülük esasına göre çalışan “Sivil Havacılıkta Halk Sağlığı Olaylarının Önlenmesi ve Yönetimi İçin İşbirliği” programına katılıma yönelik çağrı da yapıldı.
Bülteni takiben de ICAO WHO ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla irtibatı sürdürdü ve değerlendirmelerini paylaştı.
Ancak hepimizin hatırlayacağı üzere virüsün kolay bulaşması ve maalesef ölüm oranının yüksek olması dolayısıyla tüm ülkeler hızla tedbirler almaya başladılar ve dış dünya ile irtibatlarını kestiler.
Daha somutlaştırmam gerekirse; Dünya Turizm Örgütü’nün 20 Nisan 2020’deki verilerine göre 217 seyahat noktasının tamamı pandemiden etkilendi. 45% oranında turistlere kısmen veya tamamen kapılar kapatıldı, 30 % oranında uluslararası uçuşlar kısmen veya tamamen askıya alındı, 18% oranında belli yerlerden gelen yolculara yasak getirildi ve 7% oranında da 14 gün karantina süresi ya da benzeri başka uygulamalar getirildi.
Netice itibarıyla bütün bu kısıtlamaların neticesinde elbette havacılık sektöründe de çok ciddi ekonomik kayıplar meydana geldi.
Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI)’nin verilerine göre yolcu trafiği 2018 yılında 8.8 milyar iken bu rakam 2019 yılında 9.1 milyara çıktı. Eğer pandemi meydana gelmeseydi havaalanlarındaki yolcu trafiğine ilişkin ACI’nın tahminlerine göre bu rakam 9.5 milyara ulaşacaktı. Ancak kısıtlamalarla beraber yılın ilk çeyreğinde bir önceki yıla göre yüzde 26’lık bir düşüş meydana geldi. İkinci çeyrek ise daha da kötüydü zira filoların yüzde 64’ü yere kaldığı için durum daha da kötüleşti. Yine ACI’nın verilerine göre 2020’nin ilk çeyreğinde dünya genelinde 620 milyon yolcu azaldı. Nisan ayı ise en zor aylardan biri olarak havacılık tarihine geçti zira tüm dünyada yolcu trafiği yüzde 90 oranında azaldı.
Havayolu şirketlerine bakacak olursak; Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) Covid 19’un boyutları ile ilgili yaptığı değerlemesinde toplam gelirde 324 milyar Dolar ve yolcu sayısında da yarı yarıya düşüş olarak öngördü. (Pandeminin ne kadar süre devam edeceği belli olmadığı ve henüz bir aşı bulunmadığı için sektör kuruluşları da net bir tahmin her zaman yapamayabiliyor o nedenle IATA da daha önceki daha düşük zararlar öngörmüştü ancak daha sonra bu rakamı güncelledi.)
Hava trafiğinin durması dolayısıyla havaalanları da çok etkilendi. ACI’nın verilerine göre tüm dünyada havaalanlarının gelirleri 2020’nin ilk çeyreğinde yüzde 35 oranında düştü. Covid 19’un etkisi ile yılsonu itibarıyla havaalanlarının gelirlerinde toplam yaklaşık yüzde 57’lik bir düşüş olacağı öngörülüyor.
Uçak üreticileri açısından da durum pek parlak sayılmaz. 2020 yılının ilk çeyreğinde 522 milyon $ zarar açıklayan Airbus’un bu yılki hava aracı teslimatı 650’ye ve önümüzdeki yıl da 600’e düşebilir diye tahmin ediliyor. Amerikan Havacılık devi Boeing’in de çok sayıda hava aracı siparişi iptal edildi daha önceden de 737 Max kazalarından sonra sipariş iptalleri olan Boeing de ilk çeyrekte 641 milyon Dolar zarar açıkladı. Kanada’lı havacılık şirketi Bombardier ise 200 milyon USD açıkladı. Brezilya’lı uçak üreticisi Embraer ise dolaylı olarak Boeing ile ilintili de bir sıkıntı yaşıyor. 26 Şubat 2019’da şirketin ticaret ve savunma olarak ikiye ayrılmasına karar verildi ve Boeing de ticari bölümünün yüzde 80’ini 4.2 milyar Dolar’a satın alacaktı ancak anlaşma Boeing tarafından 25 Nisan 2020’de feshedildi. Sadece bu şirketler değil parça üreticisi şirketler ya da diğer sektörle ilintili şirketler de pandemi dolayısıyla zarar etti. Kriz zamanı üretim ve pazarlama stratejisini değiştiren şirketler de oldu. Örneğin uzay, havacılık ve savunma sistemleri ile ilgili de üretim faaliyetleri olan Honeywell şirketi Arizona’daki roket motoru ve yardımcı güç ünitesi tasarımı ve üretimi yaptığı tesisinde bu çalışmalarına ilave olarak maske üretmeye başladı. Aylık 20 milyondan fazla N95 maskesi üretmek için söz konusu tesise ilaveler yapan şirket maske üretimde çalışmak üzere çok sayıda kişiyi de istihdam etti.
Pandemide elbette ki elzem ihtiyaçların taşınmasına devam edildi. Özellikle tıbbi malzemelerin taşınması kritik öneme sahipti. Bu nedenle hava kargo şirketleri faaliyetlerine devam etti. Ancak yine de hava kargo da olumsuz yönde etkilendi. Uluslararası Hava Kargo Birliği (TIACA) Genel Sekreteri Vladimir Zubkov’un açıklamalarına göre küresel olarak hava kargo şirketlerinin gelirlerinde yüzde 35’lik bir düşüş oldu. Bu zaman zarfında IATA, ACI ve daha pek çok kurum ve kuruluş tarafından havacılık sektörünün zararlarının karşılanması için çağrıda bulunuldu.
Peki sektör bu denli etkilenmişken uluslararası mecralarda sektöre ne gibi destekler verildi?
Öncelikle bazı devlet desteklerinden bahsetmek istiyorum. Amerika Birleşik Devletleri hatırlayacağınız üzere 27 Mart’ta Koronavirüs ile mücadele için bir destek paketi açıkladı. Bu destek paketinin 58 milyar Doları da havacılık sektörüne ayrıldı. Bu paketin içinde en büyük pay havayolu şirketlerine ayrıldı, hava kargo şirketlerine ve havacılık çalışanlarının maaşlarına ilişkin kalemler de yine destek paketinde yer alıyor. Destekte doğrudan destek olunmasının yanı sıra bir kısım destek de geri ödemeli olarak yapılacak şekilde düzenlendi. Ayrıca adı özel olarak zikredilmemekle beraber Boeing kastedilerek “Ulusal güvenlik için kritik öneme sahip kurumlara” da 17 milyar $ destek verilmesine karar verildi.
Almanya’da ise Mayıs ayının sonunda hükümet ile Lufthansa 9 milyar Euro’luk bir destek paketinde uzlaştı. Paket ile beraber şirketin yüzde 20’si Ekonomik İstikrar Fonu tarafından alınacak. Koronadan en ağır darbelerden birini alan İtalya’da da devlet 500 milyon Euro’luk bir destek açıkladı ve Alitalia kamulaştırıldı. Havacılık sektörünü destekleyen ülkelerden biri de Yeni Zellanda. Mart 2020’de Maliye Bakanlığı 12.1 milyar Dolar’lık destek paketi açıkladı. Bunun içerisinde 600 milyon Dolar’lık havacılık destek paketi de mevcut. Hong Kong, Çin ve başka birkaç ülke daha doğrudan doğruya havacılık sektörüne yönelik destek veren ülkeler arasında. Pandemi devam ettiği müddetçe de yeni yeni destekler duyabiliriz.
Gelecek yazımda kaldığım yerden devam edeceğim. Bana ulaşmak isteyen değerli okurlarım şahsi elektronik posta adreslerim olan [email protected] ve [email protected] adreslerine e-posta gönderebilirler.
En yakın zamanda tekrar sağlıklı günlere dönmemizi temenni ederim,
Sevgi ve selamlarımla,