Geçtiğimiz Pazar günü ABD Denver’den Havaii’ye uçan B777 uçağının ilk tırmanış sırasında sağ motorunda oluşan bir arıza sonrasında motordan dökülen bazı parçalar Denver’in banliyösü üzerine yağınca, P&W 4000 tipi motor ve onun fan palleri tüm dikkatleri üzerine topladı.
Uçak hemen dönerek kalkış yaptığı Denver’e inmiş, 10 ekip ve 231 yolcudan zarar gören olmamıştı. Basında ve sosyal medyada yayınlanan resimler uçak yolcularını sayısız sorularla başbaşa bıraktı. Arıza yapan motoru gören koltukta oturan bir yolcunun çektiği videoda motor fan kaportalarının, nose cowl’un olmadığı ve çıplak kalan motorun türbin kısmında devamlı bir yangın olduğu görülüyor.
Uçakta motoru gören koltukta oturan yolcu David Delucia “Uçak aniden titremeye, sarsılmaya başladı, irtifa kaybetmeye başladık ve tamam düşüyoruz, düşüyoruz diye düşündüm” dedi.
FAA’in verdiği bilgi ile Pratt & Whitney 4000 tipi motora sahip dünya genelinde 128 adet B777 olduğunu biliyoruz.
ABD’de B777 uçaklarında bu tip P&W motoru kullanan tek havayolu United Airlines’dır. Havayolu bu uçaklardan 24 adedini faal olarak uçurken, 28 adedi de Covid-19 pandemi nedeniyle yerde idi.
FAA’in emri (AD) üzerine bu tip motora sahip B777’lerin tamamı artık yerde, uçmuyorlar ve özellikle fan palleri üzerinde emredilen kontrollerin yapılmasını bekliyor. P&W 4000 tip motorlu B777 uçakları United Airlines dışında sadece Japonya’da ANA ve Güney Kore’de Korean Airlines’da mevcut ve onların da hepsi artık yerde. United’in 44 adet yeni B777 siparişi var ama bunların tamamı GE motorlu olacak.
American Airlines’ın filosunda 67 adet B777 uçağı var ve bunların hepsi Rolls&Royce veya GE motorlu ve FAA’in yeni AD’sinden etkilenmiyorlar. Bunlar pandemi öncesinde şirketin uluslar arası uçuşlarında kullanılıken şimdi sadece ABD iç hat uçuşlarında kullanılıyorlar.
Delta Airlines geçen sene B777’lerden 18 adedini emekliye ayırdı. Deltanın B777 uçakları yıllık olarak ortalama 134.000 uçuş yapıyordu. Delta CEO’su Ed Bastian “bu uçaklarımızı emekliye ayrıma kolay verilen bir karar değildi, onlar bizim uluslararası büyümemizi sağlayan Work Horse’umuz idi, ben çok defa bu uçaklarla uçtum, yolcularımızdan memnuniyet belirten bilgiler aldık”
Eski bir ABD Hava Kuvvetleri pilotu ve havacılık emniyet uzmanı olan Ed Coleman “bu olayın resim ve videolarını seyredince bunun bir “uncontained engine failure” olduğunu düşündüm” dedi. Uncontained failure’un manâsı, motorun özellikle dönen bir iç parçasını dışarıya fırlatarak motorun kaportasını veya diğer muhafaza elemanlarını delmesi, parçalamasıdır. Motordan fırlayan parça veya parçaların hangi yöne gideceğini kimse bilmez. Hatta, parça(lar) uçağın gövdesini delip kabindeki insanların yaralanmasına, ölmesine neden olabilir, yakıt borusunu hatta yakıt deposunu parçalayıp yangın çıkmasına neden olabilir”
NTSB Başkanı Pazartesi günü “dönen parçaları motor içinde tutan komponent (FanDisc’i kastediyor), kopan fan palinin kökünü tutmaya devam ettiği için, olayı uncontained olarak adlandırmıyoruz ama olay, adı ne olursa olsun, görmek istemediğimiz ciddi bir olaydır. 2018 yılında Southwest uçuşunda motorun bir fan pali kırılarak yolcu kabini camını delmiş, 43 yaşında 2 çocuk annesi bir kadının ölümüne neden olmuştu” dedi.
Ed Coleman “uçakların motor arızaları genel olarak rutin ve çok küçük şeylerdir ama bu olay rutinin çok dışında ciddi bir olay. Motorlar belli kullanım süreleri sonunda uçaktan sökülürler ve atölyede parçalara ayrılarak kontrolden geçirilir, pilotlar uncontained/contained olsun her türlü motor arızası için eğitilmişlerdir. Olay uçağın pilotunun ATC ile yaptığı konuşmayı dinledim, ses tonu gayet normaldi” dedi.
Cumartesi günkü olay United’in ilk B777 uncontained failure’u değil. 2018 Şubat ayında San Francisco’dan Hawaii’ye uçan ve aynı tip P&W 4000 motoru olan uçak Honolulu’ya alçalma sırasında bir fan pali yerinden kopmuş ve fan kaportalarının da kopup gitmesine neden olmuştu.
Uçak emergency iniş yapmak zorunda kaldı ama 10 ekip ve 363 yolcudan yaralanan olmadı. Uçakta ufak tefek hasarlar oluştu. Benzer olayları önlemek için motor kontrol presedürü revize edilerek yeni maddeler girecek. Bir fan pali kırılıyorsa bu, var olan bir çatlak önceden tespit edilememiş demektir. NTSB, bu prosedürleri detaylı olarak inceleyecek ve çatlağın nasıl ve neden tespit edilemediğini araştıracaktır.
©AirlineHaber/Detay