Uçakların kanadının altına monte edilmiş iki veya dört motor görmeye alışkınız. Motorların kanat altına bağlanması, tüm büyük ticari uçaklar için standart motor ataşmanı haline geldi. Motorları kanada cıvata ile bağlamak o kadar basit bir iş değil. Bağlantıları ilginç ve karmaşıktır, olabildiğince güvenli olması gerekir. Bu konuda önemli güvenlik hususları var.
Motorların, kanatların altına bağlanmalarının birçok avantajı vardır. Öncelikle kanadın uçuşa burkulmasına mani olur. Kanatların içine depolanmış yakıtın ve motorun ağırlığı, kanat uçlarını yukarı doğru bükülme etkisini azaltır. Aynı zamanda motorların yere yakın olması kolay erişim ve kolay bakım yapılmasını sağlar, ancak kendisini daha fazla yabancı cisim hasarı (FOD-Foreign Object Damage) riskine maruz bırakır.
Kanadın titremesini önlemeye yardımcı olmak için motorlar kanadın hemen altına değil, genellikle kanadın biraz ön tarafına monte edilir.
Motor kanada doğrudan değil, bir Pylon’a, Pylon da kanada bağlanmıştır. Yani, motor ile kanat arasında Pylon denilen bir kısım vardır. Tasarımlar elbette uçak tipleri arasında değişiklik gösterir, ancak prensip aynıdır. Pylon, kanat yapısına sağlam ve çok güvenli bir bağlantıyla sabitlenir.
Bu bağlantı yöntemi, motor ile kanat arasında biraz mesafe yaratır. Bu da, bir motor yangını durumunda yangını söndürülene kadar kanadı ve elbette kanadın içinde depolanan yakıtı, yangından korumak için hayati önem taşır.
Motor Pylon’a özel üretim cıvatalar kullanılarak bağlanır. Motor genellikle iki noktadan Pylon’a bağlanır. Bağlama noktaları Fan dairesinin üst kısmı ve Türbin dairesinin üstü kısmındadır. Bu bağlantılar, motorun hem ileri itme kuvveti, hem de motor ağırlığı nedenli aşağı yönlü kuvveti gibi muazzam kuvvetleri taşıyacak şekilde tasarlanmıştır.
Bu tasarımın kritik kısmı, hesaplanmış maksimum kuvvetleri güvenli bir şekilde desteklemektir. Motoru Pylon yapısına bağlayan cıvatalar özel alaşımdan üretilmiş olup inanılmaz derecede güçlüdür. Motor bağlantı cıvataları, taşıdıkları yük nedeniyle, belli aralıklarla sökülüp özel Tahribatsız Muayene (NDT-Non-Destructive Testing) yöntemi ile çatlak kontolünden geçirilir, birbirlerine çarpmadan depolanması veya taşınması için özel kutular kullanılır. (yumurta kutuları gibi)
Bu cıvatalar, çok sert inişler veya aşırı türbülans durumunda bile beklenen maksimum kuvvetleri önemli ölçüde aşan kuvvetleri taşıyacaktır, ancak çok aşırı güçler karşısında kırılmaları beklenir.
Örneğin, gövde üzerine yapılan bir inişte veya bir pist dışına çıkılmasında, yaşanan aşırı kuvvetler cıvataların kırılarak motorların pylonlardan kopması beklenir. Bu beklenti, önemli bir yangın riski veya karşılaştığı sıra dışı kuvveti, kanada aktarıp kırılmasını önlemeye yönelik tasarımdır.
Bu aynı zamanda, motorların neden kanadın içine monte edilmediği sorusuna da bir cavaptır. İlk jet yolcu uçağı olan, de Havilland Comet uçağında 4 jet motoru kanadın içindeydiler. Böyle bir tasarım daha güçlü ve daha modern görünebilir, ancak birkaç önemli sorunu olması nedeniyle bu yöntem sonraki uçaklarda kullanılmamıştır.
Birincisi, büyük bir güvenlik sorunu var. Kanat içindeki olası bir motor yangını, potansiyel olarak kanadın dışında olan bir motordan daha yıkıcı sonuçları olacaktır. Kanadın dışında olan bir motor yangınında herhangi bir kanat hasarı oluşmadan söndürülebilir. Ayrıca, motorlar kanadın içine yerleştirilince yakıt depolanması için gereken alan ve uçağın yakıt kapasitesi azalır. Ayrıca, günümüz turbofan motorların fan çapı büyük olduğu için, onları kanat içine yerleştirmek zaten mümkün değil.
Kaynak: Airline Haber