Değerli okurlar, 2023 yılının ilk 6 ayında memur, işçi ve emeklilerinin alacağı zam için geri sayım başladı. 3 Ocak 2023 günü geçmiş yılın son 6 ayının TÜFE’si belli olacak. THY’de de 27. Dönem Toplu İş Sözleşmesine göre bu rakam esas alınacak. Haa unutmadan bir de işverenin gönlünden kopan + % 1 var. Onu da unutmayalım !
2022 Temmuz Kasım arası 5 ayda TÜFE % 14 olarak açıklanmıştı. Aralık’ta da % 3’e yakın bir oran bekleniyor. 31 Aralık gecesi bildiğimiz tüm beddualarla uğurladığımız 2022’den sonra yine büyük ümitler besleyerek karşıldığımız 2023 yılının ilk yarısında THY çalışanları % 17 + % 1 olmak üzere % 18 geçmiş dönem enflasyon farkını alacaklar. Düşünün 2022 yılı TÜFE’si % 74 olacağı hesaplanıyor, sizin sendika olarak aldığınız “ekstra” sadece % 1 ! Temmuz 2023’de ne alacaksnız? Yine TÜFE + 1…
Şimdi geriye dönüp bakalım.
- dönem Toplu İş Sözleşmesi 1 Ocak 2005 tarihinden geçerli olmak üzere taaa 15 Ağustos 2005 günü imzalanmış. Yani sayın işverenimiz işçinin yaklaşık 9 aylık TİS farklarını bir güzel çalıştırıp faizlerini iç etmiş. Peki bu sözleşme görüşmeleri başlamadan önceki 6 ayda (Temmuz-Aralık 2004) TÜFE ne kadarmış? % 6 … Hava iş ve THY bu rakamı esas alarak 2005-2006 yıllarında geçerli olacak TİS’in ilk yılında % 10 rakamında anlaşmışlar. TİS’in kalan yılında ise 6’şar aylık dönemlerde % 3’er zam öngörülmüş. Bir önceki 6 aylık dönemde TÜFE % 6’yı aşarsa bu farkın da ödeneceği belirtilmiş (2006 yılının ilk 6 ayında TÜFE farkının % 80’i olarak bir acaip hesap yapıldığını da ekleyelim.) Kısaca bu TİS’te THY, TÜFE dışında zırnık koklatmamış ve ekstra bir pay vermemiş işçisine…
2007-2008 dönemini kapsayan 21. Dönemde ilk yıl zammı oransal olarak gösterilmediği için bir yorum yapamıyoruz. 2. yıl ise sadece TÜFE verilmiş. Ekstra bir kazanım yok…
2009-2010 yıllarını kapsayan 22. Dönem TİS’te ilk 6 ayda % 8 zam almış sendika. İlk 6 aylık ücret zammına esas olan önceki altı ayda (Temmuz-Aralık 2008) TÜFE’nin % 3,81 olduğu dikkate alındığında % 4 kadar ekstra alındığını söylemek mümkün. İkinci yıl ise sadece TÜFE zammı ile yetinilmiş.
2011-2012 yıllarında geçerli olan 23. Dönem TİS, Hava iş ve THY anlaşamayınca Yüksek Hakem Kurulunca imzalanmış ve taraflara gönderilmiş. YHK’nın uygun gördüğü ilk 6 aylık artış % 5… Önceki altı ayda ise TÜFE % 2.75 civarında olduğuna göre % 2.25 gibi ilavenin verildiğini söylemek yanlış olmaz. YHK, sıfırcı hoca gibi izleyen 6’şar aylık dönemlerde TÜFE rakamını dikkate almaksızın sırasıyla % 5, % 4, % 3 artışla yetinmiş.
Ali Kemal Tatlıbal’ın işbaşına gelir gelmez imzaladığı ve 3 yıla çıkardığı 24. dönem TİS’te birinci yıl olan 2013’ün ilk 6 ayında % 5, ikinci 6 ayında % 3 artışa razı olmuş. Kalan iki yıllık dönemde ise açıklanan TÜFE rakamlarını kabul etmiş.
2016-2018 arası geçerli olan 25. Dönem TİS’te, ilk yılın ilk 6 ayında % 7 artış kabul edilmiş. TİS’in geçerliliğinden önceki 6 ayda (Temmuz-Aralık 2015) TÜFE % 3.85 civarındaymış. Bu rakamdan hareketle % 3 kadar bir ekstra alınmış. 2. ve 3. yıllarda TÜFE rakamına razı olunmuş.
2019-2021 döneminde ilk 6 ayda alınan artış % 12.19… Bir önceki 6 ayın TÜFE’si ise % 10’un üzerinde. Demek ki, % 2 kadar bir ilave artış sağlanmış. İzleyen dönemlerde çift haneye doğru ilerleyen enflasyon dikkate alınmış olsa gerek, TÜFE rakamının üzerine % 1-% 1.5 ekstra verilmesi kararlaştırılmış.
İlker Aycı’nın giderayak ve daha sözleşme süreci başlamadan imzaladığı 27. dönem TİS’te de bu ilave artışlar devam etmiş. İkinci 6 ayda TÜFE +% 5, üçüncü ve dördüncü 6 aylarda ise, TÜFE + % 1 oranında mutabık kalınmış.
Bu rakamlara bakıldığında bir önceki 6 ayın TÜFE’lerine göre ek olarak, sözleşmenin ilk 6 ayında ve izleyen 6’şar aylık dönemlerinde verilen ekstralar toplandığında % 25’i ancak buluyor.
İşte yaklaşık 20 senenin özeti bu. Kimsenin inanmadığı TÜFE’ye endeksli bir Toplu Sözleşme süreci. İlaveten alınan fark 20 yılda % 25… Yılda % 1.25 eder… Resmen bahşiş bunun adı. Şimdi Hava İş’e dönüp sormak lazım. Birader madem bana sadece TÜFE kadar zam alıyorsun, o zaman ben çalışan olarak ünvanıma göre sana niye her ay 400 liradan başlayıp 1.200 liraya kadar çıkan aidat ödüyorum? İşverenle TÜFE bazında ben de anlaşırım, aidatım cebimde kalır.
Bir soru da işverene… Son 20 yılda gelir ayağında % 700 büyümüşsün, niye bana büyümeden pay vermiyorsun?
TÜFE’nin 2022’yi % 75 ile bitireceği, Mart’tan sonra da % 45-50 bandına oturacağı bir ekonomik süreçte bir defalık primlerle geçiştirmeyin çalışanlarınızı. Her yıl büyümeden pay verin, bunu da Toplu Sözleşmeye bağlayın olsun bitsin…