TR Motor Genel Müdürü Dur, “Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kullanılacak olan Milli Muharip Uçak’ın motor üretimiyle ilgili çalışmalar sürüyor.” dedi.
TR Motor Genel Müdürü Osman Dur, 80 kadar mühendisin Milli Muharip Uçak‘ın yerli ve milli motor tasarımında görev aldığını belirterek, “2026-2027 gibi motorumuzda ilk çalıştırmayı sağlayacağız. Daha sonra da test çalışmaları başlayacak. 2029 gibi Milli Muharip Uçağımız yerli motorumuzla uçacak.” dedi.
TR Motor Genel Müdürü Dur, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye’nin Milli Muharip Uçağı’nın platformunun TAI tarafından tasarlanmaya başladığını, “mock-up”ının çıktığını ve sergilendiğini söyledi.
Motor çalışmalarının da TAI tarafından devam ettirildiğini ancak daha sonrasında Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) tarafından TR Motor AŞ’nin kurularak tüm motor çalışmalarının TR Motor bünyesinde yürütülmeye başlandığını belirten Dur, “Şu anda TR Motor dünyadaki yetişmiş beyinleri, ülke içerisinde bu sektörde olan insanları, akademik camiada bu konuda araştırma yapan bilim adamlarını ve üniversite gençliğini bu alana yönlendirmek adına ciddi anlamda çalışmalar yapmaya başladı.” dedi.
Dur, havacılık sektörünün tasarımın yanı sıra üretimde de sorunlar yaşadığına dikkati çekerek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Üretemeyeceğiniz teknolojileri tasarlasanız da çok bir anlamı yok. Bu nedenle tedarikçi geliştirmek üzere yerli sanayicinin bu hassasiyetlerde üretim yapabilmesi adına çalışmalar devam ediyor. Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kullanılacak olan Milli Muharip Uçak’ın motor üretimiyle ilgili çalışmalar da sürüyor. Bu noktada, Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve TR Motor ekipleri Milli Muharip Uçak’la ilgili nasıl bir fonksiyon istenildiği, SSB ve TAI ise tasarlanan bu uçağa uygun motorun ne olacağı konusunda dörtlü bir çalışma yürütüyor.”
“2029’da yerli motorumuzla uçacak”
Havacılık motoru konusunda uzman olan uluslararası mühendislik, tasarım firmaları ve “OEM”lerle görüşmelerin devam ettiğini dile getiren Dur, TAI’nin tasarlamaya devam ettiği Milli Muharip Uçak’a TR Motor’un gerekli desteği verdiğini vurguladı.
Osman Dur, yerli ve milli uçak için gerekli küçük test altyapıları, belirli sistemlerinin tasarımları, bölgesel olarak bu alanda hangi üretim altyapılarının kullanılabileceği konusunda çalışmaların devam ettiğini aktararak, TR Motor’da 80 kadar mühendisin yerli ve milli motor tasarımında görev aldığını kaydetti.
Projede ne kadar insanın çalışacağı, ne kadar sürede hangi teknolojilerin bitmiş olacağı gibi tüm konularda yol haritasının belirlendiğini hatırlatan Dur, “2026-2027 gibi motorumuzda ilk çalıştırmayı sağlayacağız. Daha sonra da test çalışmaları başlayacak. 2029 gibi Milli Muharip Uçağımız yerli motorumuzla uçacak.” şeklinde konuştu.
“İnsan kaynağı anlamında genel bir sorun öngörmüyoruz”
Dur, havacılık sektöründe bir ekosistem oluştuğunu ve şahıslara bağlılığın ortadan kalktığını, kurumsal bir yapının ortaya çıktığını belirterek, şunları kaydetti:
“Önceden savunma sanayisi sivil sektöre ciddi katkı sağlıyordu. Şimdi sivil sektördeki bilişim, yazılım, yapay zeka gibi gelişmelerin savunma sanayisinne sağladığı ciddi teknolojiler var. İnsan kaynağı anlamında da genel bir sorun yaşayacağımızı da zannetmiyorum. Kritik teknolojilerde kritik sektörlerde çalışmış insan sayımız az ancak dünyada bu alandaki kaynakları bir araya getirebilecek birikimimiz ve ilişkilerimiz var. Bilgi eksikliğinden dolayı herhangi bir teknolojide zaafiyet oluşacağını düşünmüyorum.
Türkiye’de havacılık motorlarıyla ilgilenen sektörde birkaç tane firma var. Bu alanda ilerlemek isteyen gençler, yüksek lisans, tez, staj aşamalarında bu firmalarda çalışmalar yaptıkça sektöre daha rahat bir şekilde adaptasyon sağlayabilirler. Ancak bizim çok fazla iş yoğunluğuna sahip bir uzman ekibimiz var. Bu ekibin yanında çok sayıda stajyeri yetiştirme gücümüz yok. Bu anlamda diğer sektörlerde deneyim kazandırıp kurumumuza entegre etmeyi amaçlıyoruz.”
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ Genel Müdürü Temel Kotil, “Malezya, Milli Muharip Uçak Projesi’ne davet ediliyor. ‘Bitirelim sonra satarız’ da bir metot ama ortak almak daha iyi.” dedi.
Türkiye, son dönemde geliştirilen özgün hava platformlarının ortak üretimi için Malezya‘ya davette bulundu.
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) Genel Müdürü Temel Kotil, AA muhabirine, şirketin özgün ürünlerinin pazarlanmasına yönelik çalışmalara ilişkin bilgi verdi.
Malezya, Endonezya, Bangladeş, Pakistan ve Kazakistan’ın aralarında bulunduğu bir dizi ülkenin kendileri için önem taşıdığını belirten Kotil, Malezya Başbakanı Mahathir Muhammed’in varlığının ise bu ülkeyle ilişkilere olumlu katkı sağladığını ifade etti.
Kotil, Muhammed’i TUSAŞ’ta ağırladıklarını, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Malezya ziyaretinde de kendisiyle görüşme fırsatları olduğunu, ayrıca kompozit alanında iş birliği mutabakatı imzaladıklarını anımsattı.
Malezya’nın çok atılım yapan bir ülke olduğuna işaret eden Kotil, Muhammed’in ülkeye uçakla ilgili teknoloji kazandıracağına inandığını vurguladı.
“Bu kadar büyük bir proje, tek Türkiye için olmaz”
Malezya’da 1990’larda bu yönde çalışmalar yapıldığına değinen Kotil, şöyle konuştu:
“Ülkede bir kompozit vadisi kuruldu. Belki de şimdi nasiptir, projelerimizi oraya ihraç etmek istiyoruz. Görüşmelerimiz o yönde oldu. Kendileri çalışıp bize dönecekler, bekliyoruz. Malezya, Milli Muharip Uçak (MMU) Projesi’ne davet ediliyor. En önemli platform bu. Buna uluslararası ortak bulmamız gerekiyor. Bu kadar büyük bir proje, tek Türkiye için olmaz. Daha çok müşterisi olması gerekiyor. ‘Bitirelim sonra satarız’ da bir metot ama ortak almak daha iyi. Öne çıkan bu.”
Gökbey genel maksat helikopterinin, hemen hemen tüm coğrafyalarda kullanılabilecek bir ürün olduğunu ifade eden Kotil, “Gökbey, bir gün her yere gidecek. Kazakistan’da da üretimini teklif ettik, Malezya’ya da teklif ettik, Pakistan’a da teklif ettik, her yere teklif ediyoruz. Çünkü gerçekten 10 numara proje. Dünyada bu klasta yapılmış en son helikopter. Dünyada en çok satılan helikopterler bu klastadır. En son yapıldığı için en iyisi, dolayısıyla bu öne çıkıyor.” dedi.
“Dışarıya ortak yapım olarak gidebiliriz”
Malezya’ya jet eğitim ve hafif taarruz uçağı Hürjet için de davette bulunduklarını belirten Kotil, şunları kaydetti:
“Hürjet’e ortak olun, dedik. Hürjet çok iyi bir uçak. Hem hafif saldırı uçağı hem de eğitim uçağı. İlgilerini çekti. Pozitif bir yaklaşım bekliyoruz. Atak-2 daha büyük proje. Dünya ile paylaşabileceğimiz teknoloji transferi olarak Hürkuş, Hürjet, Gökbey, Milli Muharip Uçak, Anka ve Aksungur’u paylaşabiliriz. Bunlarla dışarıya ortak yapım olarak gidebiliriz.”
“Ortak yapıp Uzak Doğu’ya uzanmak istiyoruz”
Temel Kotil, Malezya’da çok iyi kompozit üretim tesisleri bulunduğunu ancak ülkenin havacılıkta özgün ürünleri olmadığını söyledi.
Malezya’daki uçak parçası yeteneğini kullanmak ve bundan sinerji üretmek istediklerini ifade eden Kotil, şu değerlendirmede bulundu:
“Tüm bunları ortak yapıp Uzak Doğu pazarına uzanmak istiyoruz. Cumhurbaşkanımız ve Mahathir Muhammed çok iyi anlaşıyorlar. Ülkelerin birbirlerine ihtiyaçları var. İlk defa Müslüman ülkeler böyle sistemlere sahip oluyorlar. Gökbey, Müslümanların ilk helikopteri. MMU, Müslümanların ilk büyük savaş uçağı olacak. Atak-2 ilk büyük helikopteri olacak. Onun için iş birliğine gerek var, çok önemsiyorlar ve çok kredi verdiler, sağ olsunlar. Mutlu ayrıldık.”
“Gençler lütfen mühendis olun”
Tüm bu projeleri hayata geçirmek için daha çok mühendise ihtiyaç olduğunu belirten Kotil, “Gençler lütfen mühendis olun. Diğer meslekler de önemli ama mühendislik kadar önemli olan bir şey olamaz. Çok çalışın. Çünkü Türkiye bu konuda gerçekten devrim yapıyor, fark oluşturuyor. Sayın Muhammed’in bizi onore etmesi boşuna değil.” dedi.