Değerli okurlar, geciken kış geldi ve havacılık sektörü de bundan nasibini almaya başladı. Sefer iptalleri ardarda geliyor. Neyse ki, yarış atı gibi koşturulan, nefes almadan tekrar tekrar uçuşa gönderilen uçucu ekipler bir az nefes alacaklar. Ama hemen sevinmemek lazım. Sayın işverenlerimiz hava şartları biraz normale dönünce bunun acısını mutlaka çıkartacaklardır !
Gündeme kar yağsa da ana sorunlardan biri Emeklilikte Yaşa Takılanlar yasası. Yasanın bu hafta Meclis’ten çıkması bekleniyor. Cumhurbaşkanının onayından sonra yürürlüğe girecek ve başvurular başlayacak. Yani önümüzdeki hafta bu iş kesinleşecek. Peki THY başta olmak üzere havacılık işletmelerimizin bu konuda bir hazırlığı var mı, bilmiyoruz. THY örneğinden gidersek 8 Eylül 1999 öncesi THY’ye giren kaç çalışan vardır, onu da bilmiyoruz. Tabii burada 1999 öncesi başka bir işyerinde çalışıp 8 Eylül 1999’dan sonraki bir tarihte THY’ye giren personel de kapsam içinde.
Bu noktada, prim ödemede kademeli sistemin uygulanacağını da belirtmek gerekiyor. Taban 5000 gün. Ancak 1999 öncesindeki işe giriş tarihine göre bu prim zorunluluğunun 5975’e kadar çıkabileceği söyleniyor. Öyle ya da böyle. Bu kapsama giren kaç kişi olursa olsun, emekli maaşının bağlanması için önce çalışılan işyerinden ayrılmak gerekecek. Ayrılınca personele kıdem tazminatı hakkı doğacak. Şirketinden kıdem tazminatı alarak ayrılan işçiyi işveren tekrar işe almazsa ne olacak. Öyle ya, nasılsa işten ayrılmış, emekli statüsünü de kazanmış. Üstelik nisbeten de kıdemli sayılan personel olarak maaşı da yüksek… İşveren niye tekrar işe başlatsın ki? Ya da “seni yeniden işe başlatırım ama sıfır personel muamelesi yaparım.” derse ne yapacaksınız? Ya da maaşını, çalışma şartlarını veya çalışma yerini, unvanını değiştirirse ne olacak? Bu sadece THY’yi değil tüm işverenleri ilgilendiriyor. Üstelik bu uygulama bir seferlik de değil. Örneğin SGK başlangıç tarihine göre 5500 prim gününe ihtiyacı olan bir çalışan belki Mayıs 2023’te bu hakkı kazanacak. Belki Ağustos 2023’de emeklilik şartlarını sağlayabilecek. Dolayısı ile tüm işyerlerinin aylar itibarı ile kaç personelin EYT şartlarını hangi tarihte elde edeceğine ilişkin bir envanter çıkartması gerekiyor.
EMEKLİ OLUP İŞİNİ KAYBETMEK DE VAR…
Biz havacılık sektörü açısından bakarsak Pegasus’dan, Tailwind’e, Teknik A.Ş’den TGS’ye tüm şirketler bu sorunu çözmek zorunda. Haa şöyle ahlaksız bir teklifle gelirlerse o başka… “Değerli çalışanımız, sen emeklilik başvurusu yaparsan şirketten ayrılmak zorundasın . O zaman ben de sana kıdem tazminatı ödemek zorunda kalacağım. Ben boşu boşuna bu parayı ödemek istemiyorum. O nedenle emeklilik hayalinden vazgeç. İlla da emekli olacağım diyorsan, kusura bakma ben seni tekrar işe almam.”
Bu noktada belirtelim ki, THY dışındaki özel şirketlerin şöyle bir avantajı var. Uçucu personele kıdem tazminatı ödemek zorunda olmadıkları için kasalarından bir para çıkmayacak. Ama THY’de durum farklı. Bu nedenle THY yönetiminin gerek THY’de ve gerekse Teknik A.Ş’deki yetkili sendikalarla oturup yol haritasını belirlemesi ve çalışanlarının yasayla verilen bu hakkı kullanmasını kolaylaştıracak bir protokol imzalaması lazım. Özel havayolu şirketlerinde çalışan yer personeli ve diğer havacılık işletmelerinde görev yapan emekçilerin kaderi ise işverenlerin insafına kalmış. Bu yasayı, yüksek maaş alanların tasfiyesi için kullanabilir. Hatta şirketlerimiz “sen emekli maaşı almaya hak kazandın. Hadi güle güle.” diyebilir. Emekli olmak istemeyenleri de işten çıkartabilir.
Bu yazıyı kaleme alırken danıştığım uzmanlar aslında emekliliği hak eden işçinin hem emekli olup hem de işine devam edebileceğine ilişkin 2021 tarihli bir Anayasa Mahkemesi kararı olduğunu ama SGK’nın buna uymadığını da ekliyorlar. Bu karardan hareketle hem emekli olmak hem de işine devam etmek isteyenler olursa onları uzun bir yargı yolu bekliyor anlayacağınız.
Şunun şurasında 1 hafta zaman kaldı. Yasa Resmi Gazetede yayınlandıktan sonra şartları uyanlar Şubat sonuna kadar başvuru yaparlarsa Mart ayında ilk emekli maaşını hak edecekler. Haa, ödemesi seçimden önce yapılır o başka…
Özetle, havacılık işletmeleri EYT yasasını, şartları uyan personele nasıl uygulayacaklarını belirlemeli ve duyurmalı. Aksini düşünmek iyiniyetle bağdaşmaz.