Dandanakan Savaşı, Türk tarihinde önemli bir yere sahip olup, 50 bin kişilik bir ordu ve fillere karşı 20 bin kişilik Selçuklu ordusunun karşı karşıya kaldığı bir savaştır. Türk İslam tarihi ve dünya tarihi açısından önemli sonuçlar doğurmuştur.
Dandanakan Savaşı Tarihi
Dandanakan Savaşı 1040 yılında Gazneliler ve Selçuklular arasında yapılmıştır. Gaznelilerin başında olan Sultan Mesud Selçukluları idaresi altına almak istemektedir. 1039 yılında Selçuklulara ilk seferini düzenlemiştir. Bu sefer Selçukluların mağlup olması ile sonuçlanmıştır. Gazneliler için elde edilen bu başarı Selçuklu tehlikesini ortadan kaldırmaya yetmemiştir. Bu ilk savaş sonucunda Sultan Mesud’un teklifi ile barış anlaşması yapılmıştır. Bu anlaşma her iki tarafa da zaman kazandırmıştır.
Bir süre sonra Selçuklular tekrar Gazneli topraklarına akınlara başlamıştır. Bu durum üzerine Sultan Mesud Selçuklulara tekrar sefer düzenlemiştir. Bu savaşta en büyük karşılaşma Dandanakan Kalesi yakınlarında 1040 yılında gerçekleşmiştir. Bu karşılaşmada Selçuklular Gaznelilere karşı kazandıkları zafer ile Dandanakan Savaşında galibiyet elde etmişlerdir.
Bu zafer sonrasında tüm Selçuklu beyleri bir araya gelmişlerdir. Horasan’da kurulan bu birliktelik ile Selçuklular devlet olma yolunda bir adım atmışlardır. Tuğrul Bey’i Horasan emiri olarak seçen Selçuklu beylikleri birlikte olmaya başlamıştır. Kazanılan zaferi çevrelerinde bulunan hükümdarlara duyurmak için de “fetih nameler ” düzenleyerek göndermişlerdir. Dandanakan Savaşı’nın kazanılması Türk tarihinde önemli bir yer edinirken Selçuklu Devleti’nin de başlangıcı olmuştur.
Dandanakan Savaşı Nedenleri
– Gaznelilerin topraklarını korumak istemeleri ve bunun için hamlelerde bulunmaları Dandanakan Savaşı’nın başlıca nedeni olmaktadır.
– Selçukluların varlıklarını kanıtlamaları ve devlet olma istekleri Dandanakan Savaşı’na ve iki tarafın karşı karşıya gelmesine neden olmuştur.
– Selçukluların büyüme isteği üzerine düzenledikleri akınlar Gaznelileri tehdit etmektedir. Bu tehdidi ortadan kaldırmak isteyen Sultan Mesud’un Selçuklara karşı sefer düzenlemesi ile Dandanakan Savaşı gerçekleşmiştir.
– Selçuklular ise bu seferlere karşı kendilerini korumak istemektedir. Hem kendi topraklarını korumak hem de Gazneliler için önemli bir yeri olan Horasan’ı fethetmek istekleri Dandanakan Savaşına katılmışlardır.
Savaş Sonuçları
Dandanakan Savaşı sonrasında Selçuklular zafer elde etmişlerdir. Zaferlerini civarda bulunan beyliklere duyurmak için fetih nameler düzenleyerek hükümdarlara iletmişlerdir.
Dandanakan Savaşı’nda Horasan’ın alınmasının ardından Selçuklu beylikleri bir araya gelmişlerdir. Bu toplanma sonucunda ise Tuğrul Bey’i Horasan Emiri olarak seçmişlerdir. Horasan’da adaleti teşhis edecekleri sözünü vererek bölgenin önde gelenlerine bağlılıklarını bildirmeleri olumlu sonuçlar ve Selçuklular için avantaj sağlamıştır. Savaş sonrasında Merv şehrinde düzenlenen kurultay ve alınan kararlar ile Selçuklu Devleti’nin temelleri atılmıştır.
Merv şehrinde düzenlenen kurultayda hâkim olunan topraklar paylaşılmıştır. Bu paylaşımda Irak’ın batı bölgesini yönetmek üzere Tuğrul Bey’in Sultan olarak Nişabur kentine gitmesi kararı alındı.
Çağrı Bey ise Merv şehri ve Gazneliler’e sınır olan bölgede Melik unvanı ile görev yapmak üzere seçilmiştir. Bu paylaşın stratejisi ile Selçuklu Devleti sınırlarının genişletilmesi ve idare gücünün arttırılması hedeflenmiştir.
1040 yılı sonbaharında Gazneliler Horasan’dan tamamen uzaklaştırılmış ve zaferler elde edilmiştir.
Dandanakan Savaşı Gazneliler için kötü sonu hazırlarken, Selçuklu beyliklerinin bir araya gelmesine ve Devlet olma yolunda hızla ilerlemesine vesile olmuştur.
Selçuklu Devleti Kurulması
Selçuklular Gazneliler üzerinde daha çok zaferler elde ederek artık Selçuklu Devleti olarak tanınmıştır. Sonrasında Çağrı Bey ve Tuğrul Bey Harezm ülkesini topraklarına katarak güçlerini arttırdılar.
Çağrı Bey, oğlu Alparslan ile Karahanlılar’ı mağlup ederek Selçuklu Devleti’ni bir imparatorluk olarak geliştirmeye devam etmiştir.