İngiltere’de sıklıkla görülmeye başlanan mutasyona uğramış corona virüsü dünyada paniğe yol açtı. İngiltere dışında, Danimarka, Hollanda Güney Afrika ve İtalya’da da mutasyona uğrayan virüsün görüldüğü tespit edildi.
Peki ya virüsün mutasyona uğraması ne kadar tehlikeli? SÖZCÜ’ye konuşan Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Cengiz Uzun ve Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Klinik Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Bülent Ertuğrul yeni mutasyonla ilişkin akla takılan sorulara yanıt verdi. Yerli uzmanların verdiği yanıtları mutasyonun yayıldığı İngiltere’deki uzman isimlerin görüşleriyle de destekledik.
1-MUTASYONA UĞRAYAN VİRÜS NE KADAR TEHLİKELİ?
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: İlk açıklamalara göre yüzde yetmiş daha hızlı bulaşıyor ancak elimizde net bir bilimsel veri yok. Zaten virüsün adını da “Varyant under investigation” araştırma altındaki virüs koydular. Spike yani bağlantı noktasındaki proteindeki mutasyonun nelere yol açabileceği inceleniyor. Virüsün hastalığı daha ağırlaştırdığı ya da daha hafif şekilde atlatılmasını sağladığına dair bir veri yok.
Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Cengiz Uzun: İngiltere’de tanımlanan virüsle ilgili bulaşıcılığın fazla olduğu dışında bilinen ek bir özellik yok. Diğer virüsler ile karşılaştırıldığında SARS-COV2 virüsünde mutasyon sayısı az. Örneğin influenza, grip virüsünde mutasyon sayısı en az iki kat fazla. Şu ana kadar hastalığın daha ağır seyrettiği veya daha hafif seyrettiği ile ilgili bir bilgi de yok.
Liverpool Üniversitesi, Zoonotik Enfeksiyonlar Sağlık Koruma Araştırma Birimi Direktörü Prof. Tom Solomon: Covid-19’a neden olan virüs SARS-CoV-2 benzeri virüslerde bu tür değişiklikler beklenmelidir. Birleşik Krallık’ta tespit edilen virüs türlerinin çoğunun çok detaylı genetik değerlendirmesini yapıyoruz. Virüsün genetik yapısında küçük bir değişiklik olduğu için bu, virüsün daha öldürücü olduğu anlamına gelmez.
Birmingham Üniversitesi’nden Viral Ümmünolog Dr. Zania Stamataki: SARS-CoV-2’nin insanlara ilk sıçramasından bir yıl sonra corona virüsü mutasyonunun ortaya çıkması ne panik nedeni ne de beklenmedik bir durumdur. Mutasyonlar birikecek ve kendi bağışıklık sistemimiz tarafından değişmeye veya yok olmaya itilen yeni virüs varyantlarına yol açacaktır.
İngiltere’nin Baş Tıbbi Görevlisi Prof. Chris Whitty: Ön veriler yeni varyantın daha hızlı yayıldığını gösteriyor. Yeni türün daha yüksek bir ölüm oranına neden olduğunu, aşıları ve tedavileri etkilediğini gösteren hiçbir mevcut kanıt yok.
Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı Genel Müdür Yardımcısı Ewan Birney: Yeni varyantın ölüm oranlarını olumsuz anlamda etkileyeceğini düşünmüyorum. Yeni varyantın hastalık şiddeti üzerinde büyük bir etkisi olsaydı, bunu şimdiye kadar görmüş olurduk. Ağır hasta sayıları ve vakaların bir anda artması ya da azalması gerekirdi.
2-VİRÜSÜN MUTASYONA UĞRADIĞI NASIL ANLAŞILDI?
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: Virüsün RNA dediğimiz genetik dizilimi artık kopyalanabiliyor. Daha salgının başında ocak ayında, virüsün tüm genetik dizilimi açığa çıktı. Sürekli olarak klinik örneklerde bu virüsün genetik dizilimi kontrol ediliyor. Bunu sadece İngiltere değil, her ülke yapıyor. Hastalardan alınan örneklerin genetik haritaları çıkartılıyor ve ilk virüsle karşılaştırılıyor. İngiltere’deki bu mutasyona uğrayan virüste farklı genetik dizilimler tespit edildi. Onların nerelere tekabül ettiği, hangi proteinleri de kodladığı bilindiğinden dolayı yapılar moleküler olarak incelendiğinde oralarda bir takım değişiklikler saptandı.
3-VARYANT VİRÜS AŞININ ETKİNLİĞİNİ OLUMSUZ ANLAMDA ETKİLER Mİ?
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: Şu anki veriler etkilemeyeceği yönünde. Özellikle inaktif aşılar konusunda çok da sorun olacağını düşünmüyorum. Spike proteinini küçük bir bölgesinde olan değişim bu nedenle aşının etkinliğini etkilemez. Aşının etkinliğini etkileyecek kadar olacak mutasyonların birikmesi gerekiyor ve uzun yıllar geçmesi gerekiyor.
Almanya Sağlık Bakanı Jens Spahn: Bugünkü bilgilere göre, Robert Koch Enstitüsü’ne (RKI) ve Avrupalı yetkililere danıştıktan sonra bu mutasyonun aşı işlemi üzerinde hiçbir etkisi olmadığını söyleyebilirim. Bu, mutasyona uğramış türe karşı aşının da işe yaradığı anlamına gelir.
Liverpool Üniversitesi Prof. Calum Semple: Bazı mutasyonlar, virüsün hücrelerin kilidini açmak için kullandığı anahtarda meydana geliyor. Bunu her yıl griple görüyoruz ve bu nedenle grip aşısının yıldan yıla değişmesi gerekiyor. Aşının hala makul derecede etkili olmasını bekliyorum çünkü şu anda yüzde 95 etkili. Yüzde birkaç puan düşürsek bile, yine de yeterince iyi. Yeni aşılar bağışıklık sistemine gönderdiğimiz e-postalara benziyorlar. Yani bu aşıların yenilenmesi çok kolay. Dolayısıyla bu bir felaket değil.
4-BENZER MUTASYONLAR TÜRKİYE’DE DE GÖRÜLDÜ MÜ?
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: Benzer mutasyon şu ana kadar Türkiye’de yaşanmadı. Bununla ilgili Türkiye’deki merkezler de sürekli araştırma yapmaya devam ediyorlar. Elimizde zaten virüsün ilk genetik haritası var. Şu anda bizim ülkemizdeki hastalardan alınan numunelerden çalışılıp virüsler izole ediliyor ve onlar sürekli olarak ilk virüsle karşılaştırılıyor. Ama bu tür bir değişikliğe şu ana kadar rastlanmadı.
5-PEKİ TÜRKİYE’DE DE GÖRÜLEBİLİR Mİ?
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: Elbette görülebilir. Bu bir RNA virüsü ve ne kadar çok kişiye bulaşıp ne kadar fazla çoğalırsa mutasyon geçirebilme olasılığı da o kadar yükseliyor. Şu andaki sorun İngiltere’deki virüsün ülkemize gelip gelmeyeceği…İngiltere’ye uçuşlar durduruldu ama belleğimizde şöyle bir kötü anımız var: Pandemiye yol açan virüs de bir tek kişiden dünyaya yayıldı. Bu iletişim ağını ne kadar kırabilirsiniz? Bu konuda şüphelerim var.
6-VARYANT VİRÜSE KARŞI EK ÖNLEM ALMAK GEREKİR Mİ?
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: Ek bir önlem almaya gerek yok. Klasik önlemlerimiz hala geçerli. Maske ve mesafe kuralına dikkat etmeliyiz. Kalabalık ortamlara girmemeliyiz. Gireceksek mutlaka maskemizi takmak zorundayız ve sosyal mesafeye uymak zorundayız. Bu varyant virüs ya da eski virüs fark etmez. Klasik önlemlerimiz hala geçerlidir.
*İngiliz uzmanların görüşleri The Telegraph gazetesinde yer alan çeşitli makalelerden derlenmiştir.